Najlepsze filmy historyczne. Te tytuły są lepsze od lekcji w szkole

Filmy historyczne często dzielą widzów – inaczej na taki obraz patrzy ekspert, a inaczej casualowy widz. W naszym subiektywnym rankingu najlepszych filmów historycznych wszech czasów są jednak tak mocne pozycje, że zdecydowanie warto je znać.

Zrobić dobry film historyczny jest szalenie trudno. Z jednej strony trzeba bowiem zadowolić ekspertów (historyków), a z drugiej „nakarmić” casualowych widzów, którzy oczekują wciągającej fabuły i nagłych zwrotów akcji. To zadanie wyjątkowo trudne, na którym często zdarza się polec nawet najwybitniejszym twórcom.

W naszym zestawieniu najlepszych filmów historycznych wszech czasów zebraliśmy te pozycje, które warto znać – niezależnie od tego czy są to filmy biograficzne, czy wojenne. Te pozycje zdecydowanie warto znać!

Uwaga: Kolejność tytułów na naszej liście wyznacza nie ocena, a chronologia, dlatego zaczynamy od produkcji najnowszej, a kończymy na najstarszej. Ale pamiętajcie, że dobrych filmów historycznych jest znacznie więcej niż te zmieszczone w naszym rankingu.

The Brutalist (2024)

„The Brutalist” to epicki dramat historyczny w reżyserii Brady’ego Corbeta, opowiadający o László Tóthu, węgierskim architekcie żydowskiego pochodzenia, który po II wojnie światowej emigruje do Stanów Zjednoczonych. Film przedstawia jego zmagania z odbudową życia zawodowego i osobistego w nowym kraju, gdzie jego talent zostaje dostrzeżony przez wpływowego przemysłowca Harrisona Lee Van Burena.

W miarę rozwoju fabuły, Tóth mierzy się z wyzwaniami związanymi z realizacją ambitnego projektu architektonicznego, co staje się metaforą jego walki o zachowanie artystycznej integralności w obliczu kapitalistycznych realiów Ameryki lat 50. i 60.

Film zdobył uznanie krytyków za swoją monumentalną narrację, głęboką analizę amerykańskiego snu oraz relacji między sztuką a kapitalizmem. Wybitne kreacje aktorskie, zwłaszcza Adriena Brody’ego jako Tótha, zostały docenione za ukazanie złożoności postaci i jej wewnętrznych konfliktów. Ponadto, surowa estetyka wizualna i ambitna reżyseria Corbeta przyczyniły się do uznania filmu za jedno z najważniejszych dzieł historycznych ostatnich lat.

Oppenheimer (2023)

„Oppenheimer” to najnowszy film w naszym zestawieniu, a także najświeższa produkcja Christophera Nolana, która opowiada historię amerykańskiego naukowca J. Roberta Oppenheimera, który jest powszechnie uważany za „ojca bomby atomowej”.

Opinie co do „Oppenheimera” są podzielone: dla niektórych to film dekady, opus magnum Nolana, a dla innych dobra, ale trochę zbyt nudna i za mało skupiająca się na fizyce per se historia.

Ja osobiście należę do tej drugiej grupy, aczkolwiek doceniam kunszt Nolana i całej ekipy, który został włożony w pokazanie kulis projektu Manhattan. Ale gdyby w filmie było mniej gadania o powiązaniach z komunistami, a więcej o fizyce, byłby jeszcze lepszy. „Oppenheimera” niewątpliwie warto obejrzeć i wyrobić sobie własne zdanie.

Kos (2023)

„Kos” to polski dramat historyczny w reżyserii Pawła Maślony, którego akcja rozgrywa się wiosną 1794 roku, tuż przed wybuchem insurekcji kościuszkowskiej. Film przedstawia historię generała Tadeusza „Kosa” Kościuszki, który powraca do ojczyzny z zamiarem zorganizowania powstania przeciwko rosyjskiemu zaborcy, mobilizując zarówno szlachtę, jak i chłopów.

Towarzyszy mu wierny przyjaciel i były niewolnik, Domingo. W tym samym czasie młody chłop i nieślubny syn szlachcica, Ignac, marzy o uznaniu swojego szlacheckiego pochodzenia i odziedziczeniu majątku po ojcu. Losy tych postaci splatają się, gdy Ignac, uciekając przed przyrodnim bratem, spotyka Domingo, co prowadzi do serii wydarzeń mających wpływ na przyszłość powstania.

Film zdobył wiele nagród na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, w tym Złote Lwy dla najlepszego filmu. „Kos” wyróżnia się dynamiczną narracją, głębią psychologiczną postaci oraz próbą reinterpretacji narodowych mitów, co czyni go jednym z najważniejszych polskich filmów ostatnich lat.

Faworyta (2019)

Yórgos Lánthimos jest mistrzem w opowiadaniu niepokojących historii („Lobster”, „Zabicie świętego jelenia”), ale udało mu się także stworzyć świetny film historyczny, co zawdzięcza zjawiskowym rolom kobiecym. Olivia Colman, Emma Stone i Rachel Weisz sprawiają, że od ekranu nie można oderwać wzroku.

Akcja filmu rozgrywa się na początku XVIII wieku – Anglia jest w stanie wojny z Francuzami, ale uwagę dworu pochłaniają banały: obserwowanie wyścigów kaczek czy zajadanie się ananasami. Na tronie zasiada schorowana królowa Anna, ale właściwą władzę sprawuję lady Sarah.

Pewnego dnia na dwór przybywa nowa służąca Abigail, która szybko dostrzega szansę na powrót do swoich arystokratycznych korzeni. Wykorzystuje fakt, że lady Sarah jest zajęta prowadzeniem wojny i stopniowo zajmuje miejsce u boku królowej Anny. Abigail postanawia, że nikt nie stanie jej na drodze do spełnienia ambicji.

Dunkierka (2017)

„Dunkierka” to drugi film Christophera Nolana w tym zestawieniu, również wyjątkowy i na swój sposób redefiniujący ramy gatunku. Z jednej strony jest to film wojenny, choć nie ma tu typowych dla tego typu produkcji bitew, rozrywanych ciał czy agresji ze strony nieprzyjaciela. Jest za to przeszywające poczucie zagrożenia, a nolanowskie tykanie zegara tylko podbija ten efekt.

Akcja rozgrywa się w 1940 r. Na plażach Dunkierki na północy Francji, Niemcy blokują brytyjskie i francuskie wojska, które czekają na cud. Ewakuacją z portu dowodzi komandor Bolton oraz pułkownik Winnant – pomagają nawet właściciele prywatnych statków.

W tym samym czasie mała eskadra lotnicza RAF, z Farrierem na czele osłania wycofujących się z kontynentu żołnierzy. Wszystko to rozgrywa się na różnych płaszczyznach czasowych. „Dunkierka” to film wojenny dla osób, które kina wojennego nie lubią.

Lincoln (2012)

Zwykło się mawiać, że wszystko, czego dotyka Daniel Day-Lewis, zamienia się w złoto. Jest zdobywcą trzech Oscarów za najlepsze role pierwszoplanowe, więc zrozumiałe jest, że jest uważany za najwybitniejszego aktora naszych czasów. Niestety, w 2017 r. podjął decyzję o zakończeniu kariery artystyczne i od kilku lat nie pojawia się ani w filmach, ani na deskach teatru.

„Lincoln” nie jest najlepszym dziełem z jego udziałem (ten tytuł należy do „Aż poleje się krew”), ale dla Amerykanów zdecydowanie najważniejszym, bo przedstawiającym historię ich kraju. Dzieło Stevena Spielberga to historia życia Abrahama Lincolna, prezydenta Stanów Zjednoczonych w okresie wojny secesyjnej, która zadecydowała o losach świata. Z zawziętą nieustępliwością i odwagą Lincoln zainicjował wprowadzenie prawa, które zmieniło bieg historii.

Upadek (2004)

Adolf Hitler niewątpliwie także wpłynął na oblicze świata, w którym żyjemy, choć w znacznie bardziej negatywny sposób niż Abraham Lincoln. „Upadek” to mistrzowska rola Bruno Ganza i niezwykłe studium psychologiczne wodza III Rzeszy.

Film pokazuje ostatnie 12 dni życia Hitlera i jest adaptacją wspomnień osobistej sekretarki fuhrera, Traudl Junge. Spędzone w izolacji od świata zewnętrznego, 10 metrów pod berlińskimi ulicami, wzbudzają do dzisiaj wiele kontrowersji. Co wydarzyło się w podziemiach Kancelarii Rzeszy? Dlaczego Hitler był „skazany” na porażkę? Film w niesamowicie szczegółowy sposób pokazuje wszystkie nerwice i absurd ostatnich dni fuhrera u władzy.

Gladiator (2000)

„Gladiator” to bez wątpienia najwybitniejszy film w bogatym dorobku Ridleya Scotta, powszechnie uważany za jedno z największych dzieł wszech czasów. Film, który nawet teraz, po ponad 20 latach od powstania, ogląda się z zapartym tchem, choć historia tu pokazana wcale nie jest szczególnie oryginalna.

Fabułę zna chyba każdy. Grany przez Russella Crowe’a generał Maximus zakończył kolejną udaną wyprawę wojenną przeciwko Germanom. Kiedy umiera cesarz – filozof Marek Aureliusz – jego następcą zostaje wyrodny syn Kommodus. Maximus zostaje skazany na śmierć przez pretendenta do tronu i cudem uchodzi z życiem z zastawionej na niego pułapki.

Pojmany przez handlarza niewolników, zostaje gladiatorem. Dzięki swemu hartowi ducha i niezwykłym umiejętnościom, powraca do Rzymu, na arenę Koloseum, by zemścić się na Kommodusie. Wielkie Kino przez naprawdę duże „K”, które bardzo dobrze się starzeje.

Amistad (1997)

„Amistad” to kolejny w zestawieniu niezwykle ważny film dla Amerykanów, związany z ich historią, ale przy tym udana produkcja Stevena Spielberga. Trudne, statyczne kino, podejmujące temat wolności, która nie jest nam „dawana”, ale każdy się z nią rodzi, niezależnie od koloru skóry czy miejsca na świecie.

Oparty na prawdziwej historii film jest kroniką przedstawiającą niewiarygodną wyprawę grupy afrykańskich niewolników uwięzionych na statku Amistad (co znaczy „przyjaźń”). W 1839 r. podczas sztormu przejmują oni kontrolę nad statkiem i podejmują próbę powrotu do swojej ojczyzny, ale w końcu trafiają do Stanów Zjednoczonych, gdzie zostają oskarżeni o morderstwo i osadzeni w więzieniu w oczekiwaniu na swoje przeznaczenie.

Ekscytująca walka o ich los, która przyciągnie uwagę całego społeczeństwa, postawi pod znakiem zapytania fundamenty amerykańskiego systemu sprawiedliwości.

Braveheart – Waleczne Serce (1995)

„Braveheart – Waleczne Serce” to obok „Gladiatora” chyba druga taka klasyka, którą każdy powinien chociaż raz w życiu obejrzeć. Film zdobył 5 Oscarów i jest prawdopodobnie najważniejszym dziełem w dorobku Mela Gibsona (zarówno aktorskim, jak i reżyserskim).

Akcja filmu rozgrywa się w Szkocji, w drugiej połowie XIII w. William Walace przez całe życie kumuluje w sobie nienawiść do ciemiężących jego kraj Anglików, ale kiedy mordują mu oni żonę, czara goryczy się przelewa. Żądza zemsty szybko przeradza się w nieokiełznaną walkę o wolność ojczyzny. Wallace staje się przywódcą Szkotów i odkrywa, że Anglia nie jest jego jedynym wrogiem – musi stanąć ponad podziałami, by sen o wolności się ziścił.

Lista Schindlera (1993)

„Lista Schindlera” to film, który każdy choć raz w życiu powinien obejrzeć. Wielkie kino w wydaniu Stevena Spielbera, zdobywca aż siedmiu Oscarów, opowiadające historię przedsiębiorcy, który podczas II wojny światowej uratował przed obozami koncentracyjnymi 1100 Żydów.

Oskar Schindler, niemiecki przedsiębiorca, przyjeżdża do okupowanego Krakowa i tam zakłada fabrykę emaliowanych naczyń. Kiedy w 1943 r. wchodzi w życie plan Endlosung, czyli ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej, Schindler postanawia uratować Żydów od zagłady wykupując nieefektywnych pracowników do swojej fabryki. „Lista Schindlera” to kino wybitne, opowiadające historię człowieka, który nie był obojętny i ocalił setki ludzkich istnień.

Ostatni Mohikanin (1992)

„Ostatni Mohikanin” to film Michaela Manna, lepiej znanego z kultowej „Gorączki”. Widowisko historyczne, przepełnione akcją i początek drogi aktorskiej Daniela Day-Lewisa.

Akcja filmu toczy się w XVIII-wiecznej skolonizowanej Ameryce, gdzie trwa wojna pomiędzy Anglią i Francją. Film opowiada o losach białego Indianina, który jako dziecko został przygarnięty przez plemię Mohikanów. Główny bohater stara się żyć w zgodzie z naturą i zasadami swojego plemienia, nie mieszając się w sprawy zwaśnionych narodów, jednakże miłość do córki angielskiego generała oraz nieoczekiwane koleje losu krzyżują jego ścieżki z ścieżkami obcej wojny.

JFK (1991)

Historia zamachu prezydenta USA Johna Fitzgeralda Kennedy’ego 22 listopada 1963 r. w Dallas do dzisiaj porusza opinię publiczną. Oliver Stone postanowił przyjrzeć się tym wydarzeniom, występując w roli adwokata na rzecz uwolnienia się od historycznego narodowego urazu, rozpracowania sprzeczności i otwartych kwestii w relacjach ówczesnej komisji rządowej.

Jima Garrisona, prokuratura w sprawie Kennedy’ego, gra Kevin Costner. Po długich poszukiwaniach Garrison dochodzi do wniosku, że w tym morderstwie chodzi o spisek na najwyższych szczeblach rządowych. „JFK” to mieszanka faktograficznej dokumentacji oraz pełnego napięcia politycznego thrillera, która stanowi wartościową lekcję amerykańskiej historii.

Misja (1986)

„Misja” Rolanda Joffé to jeden z najważniejszych filmów w historii aktorskiej Roberta De Niro, opowiadający piękną, głęboką historię o poszukiwaniu wiary na końcu świata. Film, który potrafi poruszyć, nie tylko osoby gorliwie wierzące, także ze względu na magiczną muzykę Ennio Morricone.

Jezuita ojciec Gabriel podejmuje wyprawę w głąb południowo-amerykańskiej dżungli, gdzie buduje misje dla Indian Guarani. Niespodziewanie zyskuje sprzymierzeńca w osobie Rodriga Mendozy, nawróconego najemnika – łowcy niewolników i bratobójcy. Gdy Hiszpania sprzedaje swą kolonię Portugalii, Jezuici postanawiają bronić terytorium nad wodospadami przed portugalską agresją.

„Misja” to film pod każdym względem niezwykły – wszystko tu jest idealnie wyważone, a jedynie sugestywne do granic możliwości.

Ran (1985)

„Ran” Akiry Kurosawy to film trudny, ale pod wieloma względami ważny. To japońska wersja słynnego „Króla Leara” Szekspira, zrealizowana z ogromnym rozmachem uczta dla kinomanów.

Król Hidetora podbija całe terytoria, a przy tym morduje i grabi całe narody. W końcu postanawia przejść na emeryturę i postanawia podzielić swoje królestwo na trzy części – dla każdego z synów po jednej. Żąda jednak wyznania miłości do ojca. Najstarszy syn Taro żeni się z Lady Kaede, której rodzina została wygnana przez Hidetora. Średni syn Jiro bierze ślub z księżniczką z innego klanu, której najmłodszemu bratu Hidetora kazał wyłupić oczy.

Najmłodszy syn Saburo ostrzega wszystkich, że wkrótce nastąpi chaos i ucieka, podobnie jak zrobiła to Cordelia w „Królu Learze”. Synowie ruszają na zamek Hidetory i zabijają wszystkich z wyjątkiem starego króla i głupca o imieniu Kyoami. Kurosawa nadał swojemu filmowi wymiar krwawego spektaklu rozgrywającego się w martwych, posępnych pejzażach.

Spartakus (1960)

„Spartakus” Stanleya Kubricka to historyczne widowisko opowiadające historię niewolnika Spartakusa, które ma w sobie wiele z „Gladiatora” powstałego 40 lat później. Niezapomniana rola Kirka Douglasa.

Akcja filmu rozgrywa się na terenach dzisiejszej Libii, w 73 r. p.n.e. Trener niewolników, Lentulus Batiatus, jets pod wrażeniem jednego z trackich więźniów – Spartakusa – którego sprowadza do swojej szkoły gladiatorów. Spartakus ciężko trenuje, ale pewnego dnia wszczyna bunt, który kończy się opanowaniem całej placówki. To inicjuje powstanie przeciwko rzymskim oprawcom, na czele którego staje właśnie Spartakus.

Siódma pieczęć (1957)

„Siódma pieczęć” Ingmara Bergmana to wyjątkowy film, choć niezwykle trudny i przepełniony metaforami. Uczta dla filozofów i osoby delektujące się estetyką pojedynczych kadrów.

Rycerz Antonius Block (świetny Max von Sydow) powraca wraz z giermkiem Jönsem z wyprawy krzyżowej. Gdy po rycerza niespodziewanie przychodzi Śmierć, ten wyzywa ją na szachowy pojedynek o własne życie i toczy trudną partię w trakcie całej podróży do domu. Wędrówka przez dotknięte zarazą terytorium, którego mieszkańcy miotają się pomiędzy sacrum surowych praktyk pokutnych a profanum nieskrępowanej zabawy i nieprawości, podsyca w zobojętniałym Blocku refleksję nad losem człowieka.

Świadom zbliżającego się końca, znużony swoją egzystencją rycerz stara się nie tyle wygrać, co przedłużyć samą grę i zyskać na czasie, by znaleźć odpowiedzi na dręczące go pytania o istnienie Boga, sens ludzkiego życia i istotę przemijania.

Wolisz raczej klimaty science fiction? Sprawdź nasz ranking najlepszych filmów SF!